Türkiye’nin demokrasi tarihine kara bir leke olarak kazınan 27 Mayıs 1960 darbesinin ardından idam edilen eski Başbakan Adnan Menderes’in ve arkadaşlarının ölümünün üzerinden 63 yıl geçti.
Menderes, hem vesayet rejimine karşı direnişin hem de millet iradesinin simgesi olarak tarihe geçti.
İşgale Karşı İlk Direniş
1899’da Aydın’da doğan Adnan Menderes, Kurtuluş Savaşı sırasında Yunan işgaline karşı kurulan Ay-Yıldız direniş örgütüyle mücadele etti. Savaşta gösterdiği cesaretle İstiklal Madalyası kazanan Menderes, genç yaşta Atatürk’ün dikkatini çekti ve 1931 seçimlerinde bizzat Atatürk tarafından milletvekili adayı olarak gösterildi. O dönemde Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi ve hukuk kariyerine başladı.
Demokrat Parti’nin Doğuşu ve İktidar Yılları
Menderes, 1946 yılında Demokrat Parti’yi kurarak çok partili siyasete geçişin öncülerinden biri oldu. 1950 seçimlerinde partisi büyük bir zafer kazandı ve Menderes başbakanlık görevine getirildi. Bu zafer, Türk siyasetinde yeni bir dönemi başlattı. Demokrat Parti iktidarı, sanayi yatırımlarından tarımsal makineleşmeye kadar pek çok alanda atılım yaptı. 1954 seçimlerinde de halkın büyük desteğiyle iktidarını pekiştirdi.
NATO’ya Giriş ve Kıbrıs Davası
Menderes döneminde Türkiye, NATO’ya üye oldu ve uluslararası alanda daha aktif bir rol oynamaya başladı. Aynı zamanda, Kıbrıs meselesinde Rumların Türklere yönelik saldırılarına karşı Kıbrıs Türk halkının haklarını savundu. 1959 yılında Kıbrıs görüşmeleri için Londra’ya giderken geçirdiği uçak kazasından mucizevi bir şekilde kurtulsa da Kıbrıs meselesine olan ilgisini sürdürdü ve bu davadan asla vazgeçmedi.
27 Mayıs Darbesi ve Yargılanma Süreci
27 Mayıs 1960'ta, Türk Silahlı Kuvvetleri hükümete el koydu. Demokrat Parti iktidarına son veren darbeciler, Menderes ve arkadaşlarını Yassıada'da yargılamaya başladılar. Yargı süreci, hukukun üstünlüğünden uzak, düzmece delillerle dolu bir mahkeme olarak tarihe geçti. Menderes, 17 Eylül 1961’de İmralı’da idam edildi. Bu tarih, demokrasinin ve millet iradesinin idam edildiği gün olarak hafızalara kazındı.
İtibarın İadesi ve Tarihe Not Düşülmesi
Aradan geçen yıllara rağmen Menderes, halkın gönlündeki yerini korudu. 1990 yılında çıkarılan bir kanunla, Adnan Menderes ve arkadaşlarına itibarları iade edildi. Menderes’in naaşı, Vatan Caddesi'ndeki anıt mezara taşındı. Siyasi tarihin bu önemli ismi, demokrasi mücadelesiyle anılmaya devam ediyor.
